Ang. True lavender, English lavender, franc. Lavande commune, niem. Echter Lavendel; ros. Lawanda aptecznaja

Lawendowe pola to znak rozpoznawczy francuskiej Prowansji, jednak lawenda uprawiana jest również w naszym kraju. Krzewinka z fioletowymi kwiatami pięknie wygląda i przyjemnie pachnie. Działa uspokajająco, nasennie, antyseptycznie, dezodorująco, rozkurczająco, pobudza trawienie i wydzielanie soków żołądkowych. Rodzaj Lavandula obejmuje ponad 30 różnych gatunków oraz setki odmian. Lawenda wąskolistna, nazywana jest zwyczajowo lawendą lekarską.

Surowiec

Kwiaty

Smak i natura rośliny

Smak lekko gorzki, szczypiący, aromatyczny; natura ochładzająca (łagodzi objawy gorąca)

Działanie

Narządy: płuca, wątroba

Uspokajające, nasenne, rozluźniające psychicznie, antyseptyczne, pobudzające trawienie i wydzielanie soków trawiennych (dzięki czemu usprawnia procesy trawienia i przyswajania pokarmów). Działa również żółciopędnie, rozkurczowo, przeciwgorączkowo, wykrztuśnie i lekko moczopędnie. Olejek i nalewka z lawendy wcierane miejscowo działają przeciwbólowo (obniżają wrażliwość nerwów czuciowych) i przeciwzapalnie, hamują rozwój drobnoustrojów, przyspieszają gojenie ran i oparzeń. Olejek lawendowy niszczy wiele szczepów bakterii chorobotwórczych, w tym również opornych na antybiotyki. Słabo natomiast działa na grzyby chorobotwórcze.

Zastosowanie

Lawenda lekarska jest znana ze swoich właściwości uspokajających. Napar i inne przetwory łagodzą bezsenność, drażliwość, ból głowy, stresowe napięcie przedmiesiączkowe. Napary stosuj w chorobach gorączkowych, jako lek wykrztuśny i lekko moczopędny. Inhalacje z użyciem olejku lawendowego przyniosą ulgę w nieżycie nosa i zapaleniu krtani. Ciepłe okłady z kwiatu lawendy z dodatkiem rumianku i nostrzyka możesz zastosować jako środek kojący przy nerwobólach twarzy i zapaleniu ucha (J. Muszyński). Napar z kwiatów lawendy możesz zastosować, przy łagodnych dolegliwościach trawiennych, zwłaszcza zmniejszeniu apetytu, złym przyswajaniu pokarmu i nadmiernej fermentacji. Będzie pomocny, jako łagodny środek rozkurczowy, w bólu brzucha, wzdęciach i kolce jelitowej (A. Ożarowski, W. Jaroniewski). Olejek lawendowy wywiera takie samo działanie jak kwiaty, lecz znacznie silniejsze. Dobrze się resorbuje, jest wydalany częściowo z moczem, częściowo przez płuca z wydychanym powietrzem (J. Górnicka). Stosowany zewnętrznie wspomoże leczenie cellulitu, rozstępów oraz trądziku. Alkoholowy roztwór olejku i napar lawendowy dobrze odkażają skórę, poprawiają krążenie krwi, zmniejszają łojotok i przyspieszają gojenie krostek i grudek przy zapaleniu łojotokowym, zapaleniu mieszków włosowych i trądziku. Przetwory z lawendy wspomagają leczenie padaczki.(H. Różański) Zapach lawendy odstrasza mole i mrówki. Z łodyg i resztek ziela, które zostaną po odsiewie kwiatów możemy zrobić kadzidło.

Olejek lawendowy

Zapach – kwiatowo-ziołowy. Jest silnym antyseptykiem, działa uspokajająco, obniża ciśnienie krwi, reguluje gospodarkę płynami.

Wskazania: depresja, lęki, zmęczenie i ociężałość umysłowa, irytacja, histeria, napięcia nerwowe, bezsenność spowodowana zdenerwowaniem, bóle reumatyczne, mięśniowe, migrany, bóle menstruacyjne, nieregularna menstruacja, problemy menopauzy, nadciśnienie, otyłość, cellulit, katar, grypa, stany zapalne zatok i gardła, stany zapalne skóry, egzemy, trądzik.

Preparaty lecznicze i dawkowanie

Napar:  zalej 1 łyżkę suszonych kwiatów lawendy 1 szkl. Wrzącej wody lub gorącego mleka, pij 2 -3 x dz. po 100 – 200 ml, lub 1 szkl. Na noc jako środek, który pomoże ci zasnąć

Napar wspomagający leczenie grypy i zapalenia oskrzeli:  zalej 1 łyżkę lawendy i 1 łyżkę rumianku rzymskiego 1 szkl. wrzącej wody, pij napar po 1 łyżce co 2 godziny [Muszyński].

Mieszkanka wspomagająca leczenie gorączki grypowej i reumatycznej: zmieszaj 40 g kwiatów lawendy i rumianku, oraz 30 g kwiatów wiązówki błotnej i kwiatów bzu czarnego. Zalej 1 łyżkę mieszaki 1 szkl. Wrzątku, pij 3-4 szkl. naparu dziennie [Muszyński]. 

Wino lawendowe: 10 g kwiatów lawendy, 5 g owoców kolendry i 2 g owoców anyżu maceruj przez 2 tygodnie w 1/2 l czerwonego wina często mieszając, następnie przecedzić. Pij 2-3 x dziennie po małym kieliszku na 30 min przed jedzeniem w złym trawieniu i braku łaknienia a;bo po jedzeniu jako środek wiatropędny, rozkurczowy, znoszący ból brzucha oraz żółciopędny i moczopędny [Ożarowski, Jaroniewski].

Zioła jelitowe: zmieszaj po 20 g kwiatów lawendy i liści mięty pieprzowej, 30 g kwiatów wiązówki i 40 g rozdrobnionych kłączy pięciornika. Zalej 2 łyżki ziół 2 szkl. wrzącej wody i gotuj pod przykryciem, na wolnym ogniu 2 – 3 min. Odstaw na 15 min i przecedź. Pij po 1/2 szkl. 3-4 x dziennie między posiłkami w nadmiernej fermentacji jelitowej wzdęciach, bólach brzucha [Ożarowski, Jaroniewski].

Zioła regulujące trawienie: zmieszaj 50 g kwiatów lawendy oraz po 25 g rozdrobnionego korzenia omanu, liści orzecha włoskiego, ziela serdecznika i znamion kukurydzy. Alej 1 1/2 łyżki ziół w termosie 2 szkl. wrzącej wody i pozostaw na 1 godz. Pij po 1/2 szkl. 3 x dziennie przed jedzeniem jako środek zwiększający apetyt i regulujący procesy trawienia [Ożarowski, Jaroniewski]

Zioła uspokajające do kąpieli:  zmieszaj po 50 g kwiatów lawendy, kwiatów lipy i ziela macierzanki. Zalej zioła 2-3 l wody i po 15 min przecedź do wanny wypełnionej wodą. Taka kąpiel uspokoi i ułatwi zasypianie (A. Ożarowski, W. Jaroniewski).

Eteryczny olejek lawendowy możesz zażyć 2-3 x dz. po 4 krople na miodzie. Pomoże przy kaszlu i przeziębieniu, zapaleniu zatok, nieżycie nosa. Możesz połączyć go z olejkiem cedrowym, pichtowym, cyprysowy

Spirytusem do którego dodasz kilka kropel olejku lawendowego możesz nacierać miejsca reumatycznie i artretycznie zmienione, opuchnięte, o słabym krążeniu krwi i limfy.

Olejek przeciw cellulitowi i rozstępom – wymieszaj kilka kropli olejku lawendowego i cedrowego z oliwą i wcieraj w miejsca problematyczne po kąpieli.

Bezpieczeństwo stosowania

Olejek lawendowy podany doustnie w zbyt dużej dawce może wywołać stan zapalny błony śluzowej żołądka i jelit. Drażni też nerki i pęcherzyki płucne. Stosowany zewnętrznie działa drażniąco na skórę i u niektórych osób może powodować rozszerzenie podskórnych naczyń krwionośnych oraz zaczerwienienie i rozgrzanie skóry, szczególnie w miejscach delikatnych [Ożarowski, Jaroniewski]. Olejku lawendowego nie możesz stosować w czasie ciąży, natomiast bezpieczny jest napar z lawendy [Różański].

Historia / lecznictwo ludowe / wierzenia

Jak twierdzą niektóre źródła, jej nazwa pochodzi od łacińskiego lavare - myć się, kąpać się. Dla starożytnych Rzymian oraz w średniowieczu kwiaty lawendy były dodatkiem do kąpieli – aromatyzowały wodę. Wierzono w jej właściwości dezynfekcyjne i okadzano nią domy przed zarazą. W XII w. lawendę w celach leczniczych stosowano w krajach śródziemnomorskich jako środek pobudzający, żółciopędny, narkotyczny i antyseptyczny przy drgawkach, biciu serca, neurastenii, omdleniach, bezsenności i nieżytach żołądka [Czikow, Łaptiew]. Szymon Syreński w Zielniku Syreniusza z 1613r. zalecał przy „ głowie mdłej, a ustawicznie bolejącej, uczynić woreczek albo radniej czapeczkę z kitajki i napełnić ją kwieciem lawendowym. A gdzie by go do tego nie mógł mieć dosyć, tedy przydać rozmarynu, majeranu, kwiatów rumienkowych, szałwi z kwieciem. To wszystko miałko utłukszy, bawełnę tym nabić i w woreczku zaszyć, a na głowie ustawicznie nosić. Padającej chorobie lawenda jest bardzo użyteczna, tak trunkiem używana, jako na głowie, a zwłaszcza w tyle przerzeczonym sposobem noszona. (…) Kto wzroku mdłego, dobrze mu jej ustawicznie waniać. (…) Kwiat lawendowy żołądek posila, a od zakażenia wielkiego i jadowitego zachowywa. Też rozgrzewa zaziębłości jego i wietrzności w nim zamknione rozpądza, pijąc warzoną w winie i tym go naparzając. Nyrki zamulone otwiera. Śledzionie także zatkanej jest ratunkiem, otwierając zatwardziałości jej odmiękcza. Chyragrze, to jest, łamaniu rąk albo palców, jest lekarstwem, nacierając je nią, wziąć do tego szałwi także wiele to jest pół garści, jałowcowych jagód sześć łotów i w winie wszystko białym warzyć, ręce albo palce tym nacierać. (…) Mdłość serdeczną odpądza, pić ją dając i na pulsy przykładając. (…) Od molów szaty zachowuje, kładąc ją między nie. A zwłaszcza mózgu i nerwom od niego pochodzącym, wziąwszy jej według upodobania. Szałwi, lawendy, rozmarynu, kwiatu muszkatałowego, cynamonu, gwoździków, cardamonu, majeranu, bukwice i innych do tego służących rzeczy zarówno i to wszystko w winie albo wodzie warzyć, a każdego dnia po dobrym trunku pić.”

Występowanie

Lawenda występuje w krajach śródziemnomorskich, jest uprawiana w wielu krajach Europy, a także w Ameryce Północnej. Lubi słoneczne zbocza gór i pagórków o glebie przepuszczalnej i wapnistej, nie wilgotnej.

Opis rośliny

Rodzina: Jasnowate = wargowe

Jest to aromatyczna krzewinka o prostych lub nieco wygiętych gałązkach, silnie rozgałęzionych, u dołu zdrewniałych. Osiąga wysokość do 60 cm. Liście srebrzystozielone, wąskie, pokryte drobnymi włoskami. Kwiaty jasnofioletowe (lawendowe) zebrane w kwiatostany podobne do kłosa, osadzone na szczytach łodyg.

Uprawa

Mimo że lawenda pochodzi z ciepłych rejonów południowej Europy możesz z powodzeniem uprawiać ją w naszym, chłodniejszym klimacie. Podstawą jest zapewnienie nasłonecznionego stanowiska z przepuszczalną glebą zasobną w wapń, która powinna mieć raczej tendencję do wysychania niż utrzymywania wilgoci. Możesz wyhodować roślinę z nasion lub sadzonek. Nasiona najlepiej zasiać do doniczek na wiosnę  lub do gruntu jesienią; sadzonki sadzimy późną wiosną lub latem – na początku wymagają podlewania. Przycinamy wiosną i po przekwitnięciu. Jesienią, przed nastaniem pierwszych przymrozków musimy pamiętać o przygotowaniu osłony. Krzew lawendy lekarskiej przemarza w temp. - 15 st. C, korzenie w temp. - 20 st. C szczególnie kiedy nie ma śniegu. Przy czym korzenie rzadko przemarzają w całości i na wiosnę wypuszczają nowe pędy. Rośliny rosnące w glebie przepuszczalnej są bardziej odporne na warunki atmosferyczne niż te które zasadziliśmy w ziemi utrzymującej wilgoć. Osłonę przygotowujemy np. ze stroiszu (gałązki roślin iglastych) lub słomy. Dodatkowo możemy podsypać spód pędów korą.

 

Zbiór

Do celów leczniczych zbierz najlepiej w lipcu lub w sierpniu kwiatostany w początkowym okresie kwitnienia, kiedy większa część kwiatów jest jeszcze w postaci pączków. Dobry surowiec powinien posiadać niebieską lub liliową barwę i silny dość miły zapach. Susz w cieniu, przewiewie i temperaturze nie przekraczającej 35 st. C. Następnie okrusz kwiaty np. na sicie i odrzuć szypułki. Gotowy surowiec przechowuj w szczelnym opakowaniu, w miejscu suchym. Chroń od dostępu światła.

Korzyści odżywcze

Nie zanotowano

Skład chemiczny

Kwiat zawiera około 3% olejku eterycznego oraz około 12% fenolokwasów, ponadto triterpeny (kwas ursolowy, oleanolowy), kumaryny, antocyjany, garbniki, fitosterole i flawonoidy

 

Źródła

1. J. Muszyński, ( 1951) Ziołolecznictwo i leki roślinne (Fytoterapia), M. Ginter WPiN, Warszawa

2. J. Górnicka, (1992) Apteka natury Tom II, AW Comes, Warszawa

3. H. Różański, (2008), Kwiat lawendy http://rozanski.li/314/kwiat-lawendy-flos-lavandulae/

4. A. Ożarowski, W. Jaroniewski, (1987) Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, IWZZ, Warszawa

5. E. Lamer-Zarawska, B. Kowal-Gierczak, J. Niedworok, (2007), Fitoterapia i leki roślinne, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa

6. I. Konopacka-Brud, W.S. Brud, (2002), Aromaterapia dla każdego, (Studio Astropsychologii)

7. M. Tierra ( 1980) The way of Herbs, Pocket Books New York

8. P. Czikow, J. Łaptiew (1987), Rośliny lecznicze i bogate w witaminy (PWRiL W-wa)

9. J,Muszyński ( 1951), Ziołolecznictwo i leki roślinne (Fytoterapia), (M. Ginter, Wyd. Prawniczei Naukowe, W-wa)

10. Szymon Syreński (1613), Zielnik Syreniusza t. I), (Krośnieńska Oficyna Wydawnicza, Krosno 2017)

11. S. Kohlmunzer (2007), Farmakognozja ( PZWL W-wa)

12. M. Adaszyńska-Skwirzyńska, M. Swarcewicz (2014), Skład chemiczny i aktywność biologiczna lawendy lekarskiej, Wiadomości chemiczne 2014, 68, 11-12, PL ISSN 0043-5104 (Zakład Syntezy Organicznej i Technologii Leków Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie) https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.baztech-1701a675-a3b1-4c6a-ad86-fa8405bdbda0/content/partContents/4eef0a41-901b-3643-80ff-474ca6105d31