Łac. Achillea Millefolium; ang. Yarrow; franc. Millefeuille; niem. Schafgarbe; ros. Tysiaczelistnik obyknowienny

Nazwa Achillea pochodzi, według Pliniusza Starszego od Achillesa, który to pouczony przez centaurona Chirona miał stosować tę roślinę do leczenia ran żołnierzy podczas wojny trojańskiej. Od wieków jest uważany za środek powstrzymujący krwawienia, co uwidoczniło się w polskiej nazwie rośliny. Krwawnik działa podobnie jak rumianek, z tym że ziele krwawnika działa bardziej leczniczo na schorzenia przewodu pokarmowego, pobudzając procesy trawienne natomiast kwiat rumianku działa bardziej uspokajająco na układ nerwowy.

Surowiec

Ziele, kwiaty, liście

Działanie

Narządy: płuca, wątroba

Świeże ziele, a szczególnie liście wykazują działanie przeciwkrwotoczne. Składniki olejku, którego najwięcej jest w kwiatach, działają przeciwzapalnie, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicznie. Związki gorzkie (achilleina) i składniki olejku pobudzają łaknienie, wydzielanie żółci i poprawiają trawienie. Garbniki działają ściągająco. Rozkurczowe działanie krwawnika będzie pomocne zarówno w kurczowych bólach żołądka i jelit jak i w łagodzeniu bolesnych menstruacji. Krwawnik działa również m in. odtruwająco, napotnie, wykrztuśnie, odkażająco, wzmacniająco.

Zastosowanie

Krwawnik możesz stosować na wiele dolegliwości, jest to roślina bezpieczna w stosowaniu. Przetwory z ziela są dobrym lekarstwem na schorzenia przewodu pokarmowego (bóle brzucha wzdęcia, kolki, zaparcia, brak łaknienia, skurcze jelit, uczucie pełności w brzuchu, odbijanie i inne zaburzenia trawienia), zwłaszcza w przypadku uszkodzonych błon śluzowych, jak choroba wrzodowa, owrzodzenie jelita grubego, hemoroidy. Zastosowane wewnętrznie zmniejszają, a czasem również hamują mikrokrwawienia w przewodzie pokarmowym ( np. z uszkodzonych naczyń włosowatych), co przypisuje się obecności achilleiny, która skraca czas krzepnięcia krwi oraz choliny – substancji obniżającej ciśnienie krwi. Oczyszczają organizm, usuwając z moczem toksyczne produkty przemiany materii. Częste picie gorących naparów podczas przeziębienia pomoże obniżyć gorączkę. Krwawnik jest również polecany przy nieżytach górnych dróg oddechowych. W ginekologi możesz stosować przy zaburzeniach miesiączkowania (bolesnym miesiączkowaniu, stanach skurczowych), złagodzi ból, wpłynie uspokajająco na macicę i jajniki, wspomoże leczenie zapalenia przydatków.  Zewnętrznie: (okłady, płukanki, nasiadówki, przemywanie) krwawnik jest znakomitym środkiem dezynfekującym, gojącym i przeciwzapalnym. Z jego świeżych, zgniecionych liści możesz przygotować naturalny opatrunek na drobne skaleczenia czy oparzenia (aby wzmocnić działanie lecznicze, możesz dodać np. świeżych liści babki). Okład możesz również zrobić z gazy namoczonej w naparze z suchych kwiatów krwawnika i rumianku. Zawarte w krwawniku związki o działaniu przeciwzapalnym przechodzą do naparów i łagodzą stany zapalne błon śluzowych i skóry. Takie okłady krwawnikowe możesz też zastosować np. przy zapaleniu spojówek lub gałki ocznej, płukanki przy zapaleniu gardła, przemywanie przy skórze trądzikowej i dla rozjaśnienia cery, nasiadówki w stanach zapalnych narządów intymnych. Krwawnik możesz stosować na wiele innych dolegliwości. Pojawiają się nawet opinie, że częste picie naparu z krwawnika przy wszelkich zaburzeniach nieznanego pochodzenia przynosi poprawę i dobre samopoczucie.

 

Działania niepożądane

Już samo dotknięcie świeżej rośliny u niektórych osób może wywołać odczyn alergiczny i wysypkę. Jeżeli jesteś uczulony / uczulona na olejek krwawnikowy nie stosuj przetworów krwawnikowych.

Zwierzęta

Krwawnik siekany podawano zwierzętom gospodarskim w celu usunięcia pasożytów przewodu pokarmowego. Wysuszone i starte kwiaty krwawnika, podawano zmieszane z innym pokarmem do jedzenia gęsiom i kurczętom w pierwszych dniach ich życia, ponieważ kwiaty tej rośliny miały mieć moc ochrony drobiu przed chorobami. Posiekany krwawnik podawano młodym indykom, aby nie zdychały, miał również wpływać na lepsze trawienie pokarmu. W niektórych rejonach uważano wręcz, że indyki się nie wychowają bez krwawnika. Również dzisiaj krwawnik jest cennym dodatkiem do paszy dla drobiu.

Przetwory lecznicze i dawkowanie

Napar: 2 łyżki ziela lub 3 łyżki kwiatów zalej 2 szkl. wrzącej wody, odstaw na 20 minut; przecedź i Pij 3-4 x dz. po 200 ml (H. Różański)

Napary z krwawnika w mniejszych dawkach możesz również stosować dla niemowląt i dzieci. Dokładne dawki znajdziesz na: http://www.gramzdrowia.pl/arzt-henry-rozanski/herb/krwawnik-pospolity-achillea-millefolium-compositae.html

Krwawnikowa nalewka pierwszej pomocy: pół szkl. ziela zalej 400 ml wódki, przefiltruj po 14 dniach. Zażywaj 3-4 x dz. po 5-10 ml lub stosuj zewnętrznie (H. Różański)

Mieszanka przeciwzapalna i osłaniająca przy stanach zapalnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, skurczach jelit i żołądka, zaburzeniach trawienia: zmieszaj po 1 łyżce krwawnika, siemienia lnianego i rumianku, sporządź napar, pij kolka razy dz. po 150-200 ml. Taką mieszankę możesz również podawać niemowlętom i dzieciom w dawkach podanych powyżej przy naparze. (H. Różański)

Herbatka na obniżenie gorączki:  wymieszaj w równych częściach suche kwiaty bzu czarnego, liście mięty pieprzowej, kwiaty i liście krwawnika, wsyp 4-6 łyżek mieszanki do słoika i zalej wodą tak, aby przykryć zioła, zakręć słoik i zaparzaj przez 30-40 min, a następnie odcedź i pij po 1/2 szkl. naparu co 30 min, aż zaczniesz się pocić. Po pierwszych potach pij napar co godzinę, aż gorączka ustąpi. (Rosemary Glandstar)

Krwawnikowa zasypka ściągająca na krwawienie z nosa i z ran: zmiel suszone kwiaty i liście krwawnika (np. w młynku do kawy), przesyp do słoika i szczelnie zakręć. Posyp odrobiną proszku ranę lub nałóż odrobinę do krwawiącego nosa. Proszek powinien, jak podaje Rosemary Glandstar powstrzymać lub zmniejszyć krwawienie w ciągu kilku minut. Aby wzmocnić działanie, zażyj wewnętrznie 1/4 – 1/2 łyżki proszku lub nalewki krwawnikowej z niewielką ilością wody.

Historia / lecznictwo ludowe/ wierzenia

Już w czasach starożytnych stosowany jako ziele „na rany” - w celu tamowania krwi i szybszego gojenia się ran. Hildegarda z Bingen zalecała krwawnik przy obrażeniach i wrzodach zewnętrznych i wewnętrznych. Młode listki krwawnika zjadano na wiosnę, m.in. przy kuracjach wzmacniających, odtruwających.  Sok z ziela podawano z miodem i mlekiem jako środek wybitnie odżywczy i wzmacniający. Z krwawnika robiono również herbatki czyszczące krew i posilające (1). W lecznictwie ludowym, jak podaje Słowniku Adama Fischera z 1895 r., okłady z liści górale na Podhalu przykładali na rany. Uważano, że kobiety, które nie miały przez dłuższy czas regularnych miesiączek, powinny pić gotowany w winie krwawnik z mlekiem. Dzieciom podawano go przy biegunkach, przeciwko czerwionce (choroba jelit), a także na wzmocnienie żołądka. Kąpiele z krwawnikiem zalecano przeciw suchotom oraz dla osłabionych dzieci i osób dorosłych. Na Kujawach obok tysiącznika i rumianku na bóle brzucha zalecano krwawnik w postaci naparu lub wódkę, w której moczono kwiat rośliny. Silny odwar zalecano na zapalenie płuc. Krwawnik znajdował się wśród ziół święconych w dniu Matki Boskiej Zielnej, a następnie po poświęceniu i wysuszeniu służył jako lekarstwo.  Indianie Ameryki Północnej stosowali ziele krwawnika jako środek wzmacniający przy wyczerpaniu i niestrawności, natomiast w połączeniu z babką i żywokostem miał powstrzymywać krwotoki wewnętrzne ( m.in. płucne, jelit) oraz hemoroidy. Zewnętrznie robili okłady z liści na rany i wysypki skórne. Łodygi, liście i owoce krwawnika umieszczali wewnątrz ryb jako konserwant. Także w Niemczech w XVI w. owoce krwawnika były dodawane jako konserwant do beczek z winem (2). Rosyjscy zielarze od XV w. polecali ziele krwawnika w postaci herbaty, odwaru, nalewki (nastoika) na krwawienia, bóle brzucha, nieżyty żołądka, wrzody, biegunki, stany zapalne, krwawienia kobiece, przeziębienia, gruźlicę płuc, wysokie ciśnienie.

Występowanie

Występuje powszechnie w Europie i Azji (w rejonach Kaukazu i Himalajów), przeniesiona też do Ameryki Północnej i Australii. Roślina bardzo pospolita w naszym kraju, rośnie na suchych łąkach, miedzach, przydrożach i skrajach lasów. Rośnie w gromadach, tworząc darń. Na glebie piaszczystej roślina jest niewielka, żółtawozielona, natomiast na lepszym gruncie bujna, w odcieniu ciemnozielonym.

Opis rośliny

Rodzina: Astrowate (Asteraceae)

Z czołgającego się kłącza wyrastają małe pęczki liści oraz pojedyncze, ulistnione łodygi o wysokości do 50 cm, zakończone płaskim baldachogronem białych lub różowych kwiatów, zebranych w drobne kwiatogłówki. Liście są wąskie, lancetowate, podwójnie lub potrójnie pierzastosieczne – przypominają pióra. Najbardziej aromatyczne są kwiaty. Kwitnie od czerwca do października.

Uprawa

Uprawa krwawnika w ogrodzie nie powinna sprawić trudności, ponieważ ma małe wymagania glebowe. Wystarczy, że wykorzenisz roślinę rosnącą dziko i wsadzisz w miejscu dobrze nasłonecznionym. Możesz również rozpocząć uprawę od zasiania, najlepiej jesienią, zakupionych lub zebranych nasion. Krwawnik dobrze znosi suszę, mrozy jest odporny na choroby i szkodniki. Jest to roślina dosyć ekspansywna, ponieważ tworzy liczne kłącza, z których wyrastają nowe rośliny, dzięki czemu powstaje darń, chroniąca glebę przed erozją (skarpy, strome zbocza, nasypy). 

Zbiór

Do celów leczniczych zbierz, najlepiej na początku kwitnienia rośliny, górne części pędów o długości ok 25 cm i susz w zacienionym, przewiewnym miejscu. Możesz również zebrać same kwiatostany i podobnie jak ziele suszyć w cieniu w temperaturze do 35 st. C. Najwięcej olejku eterycznego jest w kwiatach. Świeże liście np. do sałatek najlepiej jeżeli zbierzesz od kwietnia do czerwca, kiedy są jeszcze młode. Bardziej aromatyczny surowiec otrzymasz z roślin, które rosną w miejscach suchych, wyniosłych i słonecznych. Po wysuszeniu przechowuj w zamkniętych naczyniach, chroniąc przed dostępem światła.

Smak i natura rośliny

Smak słonawo-gorzki, cierpki, zapach przyjemnie korzenny, balsamiczny. Należy do ziół działających napotnie.

Substancje fitochemiczne 

Olejek eteryczny (do 0,5%) zawierający azulen (chamazulen), który nadaje mu niebieską barwę, oraz cyneol, pinen, tujon, borneol, seskwiterpeny. Pozostałe związki czynne to substancja gorzka – achilleina, garbniki 3%, flawonoidy, cholina, fitochinon (w liściach), dużo soli mineralnych m.in. mangan, kwasy (mrówkowy, octowy, izowalerianowy, kapronowy, salicylowy), laktony seskwiterpenowe, śluzy, żywice.

 

 

Źródła

1. H. Różański, (2011), Krwawnik Pospolity – Achillea millefolium (Compositate) http://www.gramzdrowia.pl/arzt-henry-rozanski/herb/krwawnik-pospolity-achillea-millefolium-compositae.html
2. Ł. Łuczaj (2013), Dzika kuchnia, Wyd. Nasza Księgarnia", Warszawa 2013 
3. J. Muszyński, (1951) Ziołolecznictwo i leki roślinne (Fytoterapia), M. Ginter WPiN, Warszawa
4. J. Górnicka, (1992) Apteka natury Tom II, AW Comes, Warszawa
5. M. Kujawska, Ł. Łuczaj, J. Sosnowska, P. Klepacki, (2016) Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych, Słownik Adama Fischera, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław
6. A. Ożarowski, W. Jaroniewski, (1987) Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, IWZZ, Warszawa
7. Z. Podhajská, M. Rivola (1992) Wielka encyklopedia roślin, Oficyna Wydawnicza Delta W-Z, Warszawa
8. E. Lamer-Zarawska, B. Kowal-Gierczak, J. Niedworok, (2007), Fitoterapia i leki roślinne, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa
9. M. Tierra (1980) The way of Herbs, Pocket Books New York
10. Alma R. Hutchens, (1992), A handbook of Native American herbs, Shambhala Publications, Boulder, Colorado