Przenieśmy się na chwilę w czasie. Jeżeli ciekawi cię jakie domowe środki lecznicze do dyspozycji miały nasze babcie i nasi dziadkowie, to około 1930 roku w Katowicach została wydana Broszurka receptowa „Poradnik w czasie choroby. Dokładne wskazówki dla  sporządzania dozwolonych ziół leczniczych”. Celem tego poradnika było zwrócenie uwagi na dawkowanie lekarstw ziołowych, ponieważ jak pisali autorzy brak takich wskazówek powodował, że często używano tak zwanych środków bez namysłu i bardzo często na szkodę dla własnego zdrowia. W broszurce znalazły się porady dotyczące tego, w jaki sposób stosować środki lecznicze będące w użyciu w tamtym okresie, oraz co powinno się znaleźć w apteczce domowej. Wiele z nich może mieć zastosowanie i w dzisiejszych czasach.  Poniżej przykładowe receptury, więcej informacji znajdziesz w broszurce, która jest udostępniona w wersji cyfrowej w Cyfrowej Bibliotece Śląskiej.  

RECEPTURY

Przeziębienie

Przy silnem przeziębieniu jedną łyżkę kwiecia bzu bierze się na dwie filiżanki gotowanej wody i parzy, a po 10 minutach przecedzić, ocukrzyć i dodać 1 łyżkę dobrego rumu i na gorąco wypić, żeby się wypocić, kłaść się do łóżka. Przy boleściach brzucha u małych dzieci daje się co godzinę jedną łyżkę stołową tego samego lekarstwa, bez rumu.

Przy kaszlu i przeziębieniu bierze się 1 łyżkę drobno pokrojonego kwiecia lipowego na 2 filiżanki gotowanej wody, 10 minut naparzyć, przecedzić, cukrem lub miodem osłodzić, z tego rano na obiad i na wieczór pół filiżanki wypić. Ażeby się wypocić dodaje się na jedną filiżankę tej herbaty kieliszek rumu, trochę cukru jak tylko możliwie gorąco wypić.

Kaszel i osłabienie

Przy bólach w klatce piersiowej, kaszlu i ogólnemu osłabnięciu i potach, przed spaniem garść świeżych, drobno pokrojonych szauwji (szałwii) na jeden litr białego wina zmieszać i takowe rano, w obiad i na wieczór zażyć.

Kąpiel na wzmocnienie

Dla wzmocnienia jako leczenie robi się kąpiele z kwiatu rumianku lub dębowej kory, lub z czubków świerczyny lub z korzenia tatarakowego itd. Gotuje się razem lub oddzielnie 10 min., odcedzić i dodać do wody kąpielowej.

Suchość w gardle

Przy schnięciu w gardle częściej płukać z wodą cytrynową letnią lub 1 łyżkę na pół litra wody szauwji (szałwi), 5 minut przegotować, przecedzić i częściej gardło płukać.

Uporczywy kaszel, astma

Przy krótkim oddechu (astmie) i zaflegmieniu piersi i płuc, jako też przy ciągłym kaszlu pokrajać 1 pełną łyżkę liści i kwiecia podbiałowego, ugotować z 3 filiżankami wody, przez 5 minut dać naciągnąć, ostudzić, z 1 łyżką miodu i kilkoma pastylkami salmiakowemi zmieszać i przez dłuższy czas rano, w południe i wieczorem po jednej filiżance gorąco wypić.

Przy duszącym kaszlu, kokluszu i zwyczajnym kaszlu, bierze się kawałek cukru oblany winnym octem do ust aż stopnieje, lub 2-5 kropli oleju eukaliptusowego na jedną łyżeczkę wody co 2 godziny. U małych dzieci daje się częściej cokolwiek miodu koperkowego, domiesza się do tego 1 lub 2 krople olejku eukaliptusowego.

Osłabienie nerwowe, bezsenność

Przy osłabieniu nerwowem na bezsenność bierze się 1 łyżeczkę drobno pokrojonych korzeni walerianowych na dwie filiżanki wody, przez 5 minut gotować, przecedzić, przed snem 1 filiżankę pełną letnio tej herbaty wypić. Dzieciom daje się podług wieku. Przy kurczach żołądkowych, boleściach brzucha po pół filiżance tej herbaty gorąco wypić. Krople walerianowe mogą również zastąpić te herbatę. Bierze się 20 kropli na cukier. Dzieciom w mniejszych dawkach stosownie do wieku.

Na lepsze trawienie

Przy złem trawieniu, braku apetytu, bierze się 1 łyżeczkę zioła piołunowego na 3 filiżanki gotowanej wody, 5 minut naparzyć, przecedzić, godzinę przed obiadem po pół szklanki zażyć bez cukru. Dla dzieci po 1 łyżce stołowej dać suszone liście piołunowe, sproszkować i wziąć tego na koniec noża do każdej zupy przy każdem jedzeniu. Dobrze skutkuje przy chorobach wątroby, żółtaczce i na piegi.

Przy osłabionym trawieniu, katarze żołądkowym, zgadze, bierze się jedną łyżeczkę drobno pokrajanych korzeni arcydzięgla na dwie filiżanki wody, 5 minut gotować, przecedzić, podług smaku osłodzić i przez dłuższy czas z rana, w obiad  i na wieczór po pół filiżanki na czczo wypić.

Ból brzucha, kolka

Przy kolkach i boleściach brzucha 2 łyżki pełne mięty z dwiema filiżankami wody przegotować pięć minut trzymać na parze, przecedzić, podług smaku ocukrzyć i co godzinę podług wieku 1 łyżeczkę po pół filiżanki zażywać.

Ból brzucha, zgaga

Przy cierpieniach żołądka, bólach brzucha, zgadze, 2 łyżeczki macierzanki lub tymianku na 2 filiżanki wody zagotować, po 5 minutach naciągnięcia przecedzić, ocukrzyć i z tego pół filiżanki na gorąco wypić.

Zaparcie

Przy obstrukcji bierze się 1 łyżeczkę pełną liści senesowych na dwie filiżanki przegotowanej i wystudzonej wody, na noc zamoczyć liście w tej wodzie, rano na czczo wypić jedną filiżankę. Herbata nie powinna się gotować ani na parze, gdyż takowa wywołuje boleści. Dla dzieci poleca się mniejsze dawki.

Przy obstrukcji lub zatwardzeniu brzucha bierze się jedną łyżeczkę drobno pokrajanej skóry z czeremchy (Faulbaumrinde) na trzy filiżanki wody zagotować, przecedzić i z rana na czczo na letnio wypić. Dzieciom odpowiednio do wieku daje się w mniejszych dawkach. Przy wyrzutach skórnych, hemoroidalnych bólach, dla oczyszczania krwi przez dłuższy czas z rana, na obiad i wieczorem bierze się dwie łyżki tej herbaty.

Biegunka

Przy nagłej biegunce 1 garść suszonych borówek rozetrzeć na proszek. Jedną łyżeczkę czarnej herbaty naparzyć na pół litra gotowanej wody, 5 minut naciągać, przecedzić , ocukrzyć i dwie godziny po pół filiżance tej herbaty, dodać 1 łyżeczkę proszku borówkowego, zamieszać i na gorąco zażyć.

Wzdęcia

Przy silnem wzdęciu lub boleści brzucha i dla polepszenia soków żołądkowych bierze się jedną łyżeczkę tysiącznika w 2 filiżankach wody zagotować po 10 min.  naciągnąć i przecedzić i 3 razy dziennie po pół filiżanki pić (bez cukru). Tę herbatę można pić przy objawach gorączki częściej, ale w małych dawkach.

Kłucie w boku

Przy silnych kłuciach w bokach usiąść, usta zamknąć i przez nos oddychać.

Bolące miesiączki

Przy boleściach perjodów (zatrzymanie kwi) przed pójściem do łóżka robić kąpiel gorącą i dodać do wody garść soli kuchennej. Bierze się garść kwiecia kędzierżawnicy ( dziewanny "Konigskerzen) lub garść liści porzeczkowych, zmieszać, z tego wziąć dwie łyżeczki na trzy filiżanki wody, zagotować pięć minut, przecedzić i dwie filiżanki przed pójściem do łóżka na gorąco wypić i z rana na czczo. 10 kropli balsamu uniwersalnego na łyżkę wody zażyć.

Lekkie oparzenia

Przy lekkiej oparzeliźnie  robić częściej okłady z twarogu lub okłady z surowych tartych kartofli lub pokrojonej cebuli morskiej lub liści aloesowych przyłożyć.

Lekkie odmrożenia

Przy zmarzniętych członkach, uszach, nosie, rękach, nogach w lżejszych wypadkach tylko stopniowo takowe ogrzewać przez przyłożenie w małych ilościach śniegu lub co 5 minut zimne okłady przyłożyć dopóki członki nie wejdą w swoją naturalna formę. Godzinami lekko z spirytusem kamforowym, lub na odwrót naftą nacierać, a wieczór po nacieraniu maścią (Meurassalbe) lub wazeliną natrzeć, to samo ma skutek przy ranach odmrożonych, odmrożonych członkach

Wysypka, oczyszczenie krwi

Przy wysypce, liszajach i oczyszczeniu krwi jedną łyżkę drobno pokrajanych liści orzechów na trzy filiżanki wody, 10 minut gotować, przecedzić, osłodzić cukrem lub miodem, przez dłuższy czas z rana, w obiad i wieczorem po pół filiżanki na letnio wypić. Dzieciom odpowiednio do wieku dawać w mniejszych dawkach.

Obolałe nogi

Przy zbolałych nogach wieczorem przed snem zrobić kąpiel w gotowanej wodzie (woda źródlana) lub z kory dębowej, a po kąpieli nogi sucho wytrzeć i spirytusem, wódką francuską lub żytniówką natrzeć a po natarciu lekko maścią (Meurassalbe) posmarować.

Reumatyzm

Przy boleściach reumatycznych (napady) lub przy lżejszemu paraliżu, bierze się jedną garść kwiecia kasztanów, 1 garść świerkowych czubków do jednej flaszki na litr spirytusu, zmieszać i zbolałe miejsce nacierać.

Przy cierpieniach reumatycznych w stawach bierze się w każdych wypadkach: garść kwiecia arniki na 1 litr wódki francuskiej zmieszać i częściej zbolałe miejsca mocno natrzeć, również można świeże rany obmywać.

Kuracja brzozowa

Przy cierpieniach reumatycznych, darciu, napadach reumatycznych, cierpieniach pęcherza lub wodnych, kaszlu, liszajach i oczyszczeniu krwi bierze się jedną łyżeczkę drobno pokrajanych liści brzozowych na trzy filiżanki wody, pięć minut gotować, przecedzić, z cukrem lub miodem osłodzić, przez dłuższy czas z rana, w obiad i wieczór po pół filiżanki wypić. Polecamy na wiosnę i w jesień 14 dni kuracji przeprowadzić z rana i wieczorem te herbatę pić. Jest to bardzo skuteczne.

Łupież

Przy łupieżu na głowie, wypadaniu włosów, słabym zaroście, bierze się drobno pokrojoną pokrzywę z korzeniami i świeże liście brzozowe lub korzenie łopuchy (Łopianu) na 1 łyżkę soli kuchennej, zmieszać do 1 flaszki wódki francuskiej i codziennie przed snem głowę natrzeć.

 

Domowa Apteczka

Poradnik podaje również, jakie lekarstwa powinny znaleźć się w domowej apteczce.

• Mrówczany spirytus do nacierania przy cierpieniach reumatycznych lub dołku żołądkowego, przy nerwowych wymiotach
• Tynktura arnika (nalewka z arniki) dla obmywania ran tłuczonych.
• Wódka dla obmywania skroni przy omdleniu i przy lekkiem potłuczeniu.
• Kwas cytrynowy dla prędkiego przygotowania lemioniady z cukrem.
• Skóra czeremchy (suszona) przy zatwardzeniu brzucha robić naparzanie z tego.
• Nasiona kopru włoskiego-jako herbatę używać przy rozwolnieniu, przeziębieniu, kaszlu, złem trawieniu.
• Kwiat z bzu jako herbata przeciwko przeziębieniu.
• Herbata z rumianku przy kurczach i kokluszu.
• Kamfora przy zapaleniach, reumatycznych bólach (przyłożyć w bolesne miejsce)
• Nasiona lniane jako herbata  przy zapaleniu uryny, bólu nerek, kaslu konwulsyjnym, kokluszu, jako proszek z mlekiem lub bzem rozgotować na papkę. Na okłady krwistych wrzodów (zanokniców).
• Nalewka z mirry do obluźnienia dziąseł lub zębów, dodać do płukania ust
• Miętowy olej przy wzdęciach, przy nerwowych nudnościach weź 1-6 kropli na cukier.
• Herbata miętowa przy przeziębieniu, kurczach, złem trawieniu
•  Winna tynktura rabarbaru przeciw biegunce 14-20 kropli.
• Bandaże różnej długości i szerokościprzy wywichnięciach, przy poronieniu, miedniczek krwawych itd.
•  Proszek z gorczycy  rozcieńcza się zimną wodą, robi się z tego plaster, przeciwko ciśnieniu krwi do głowy, przeciwko kurczom żołądkowym, katarom, zawrotom.
•  Spirytus gorczycowy przy świerzbieniu skóry.
•  Czysta wata i czyste lniane płótno.
•  Maść cynkowa dla obwiązywania ran i wydobycia wrzodów

 

 

Źródło

Poradnik w czasie choroby. Dokładne wskazówki dla sporządzania dozwolonych ziół leczniczych. (ok. 1930), Wyd. W. Thomik, Katowice , Cyfrowa Biblioteka Śląska https://www.sbc.org.pl/dlibra/show-content/publication/edition/45902?id=45902